نویسنده:امین کاوه
طالبان پس از ماه‌ها پنهان‌کاری، سند کامل ممنوعیت دختران و زنان از دانشگاه‌ها را منتشر کردند. این گروه پیش از این، مکتب‌های متوسطه و لیسه را نیز به روی دختران بسته‌اند. در تازه‌ترین مورد، وزارت تحصیلات عالی طالبان مکتوبی را براساس مصوبه کابینه این گروه منتشر کرده که در آن گفته شده دروازه‌های تمام دانشگاه‌های دولتی و خصوصی تا اطلاع ثانوی به روی زنان مسدود شود. این اقدام طالبان با واکنش‌های گسترده مواجه شده است. شماری آن را مصداق «جنایت علیه بشریت و جرایم بین‌المللی» خوانده و خواستار کمپین جهانی علیه این تصمیم طالبان شده‌اند. این در حالی است که به‌تازه‌گی روزنامه ۸صبح، به سندی دست یافته است که نشان می‌دهد طالبان با تغییر در نصاب آموزشی و تحصیلی، خون‌ریزی و نفرت را به کتاب‌ها بر‌می‌گردانند.
وزارت تحصیلات عالی طالبان روز سه‌شنبه، ۲۹ قوس، مکتوب متحدالمالی را به تمام دانشگاه‌های دولتی و خصوصی صادر کرده است که در آن گفته شده است براساس فیصله کابینه این گروه، دختران و زنان تا اطلاع ثانوی از رفتن به مرکزهای تحصیلی منع شده‌اند.
در این مکتوب آمده است: «براساس مصوبه ۱۴۴۳ هجری قمری، کابینه [طالبان] به تمام‌تان خبر داده می‌شود که بربنیاد حکم صدور‌شده، تحصیل اناث تا امر ثانوی معطل است. عاجل عملی کنید و از اجراآت خویش به این وزارت اطمنیان بدهید.»
این در حالی است که روزنامه ۸صبح حدود یک‌ونیم ماه قبل به جزییات فیصله کابینه طالبان مبنی بر مسدود شدن درب دانشگاه‌های دولتی و خصوصی به روی زنان را دست یافته بود. در آن گزارش گفته شده بود که طالبان پس از پایان سمستر خزانی، دانشگاه‌ها را به روی دانشجویان دختر می‌بندند. پیش از این منابع به روزنامه ۸صبح گفته بودند که طالبان این تصمیم را در پایان سال روان تحصیلی، عملی می‌کنند.
واکنش دختران و زنان معترض
همزمان با نشر این مکتوب در رسانه‌ها، شماری از زنان و دختران معترض، این دستور طالبان را انسان‌ستیزی نامیده و علیه آن اعتراض کرده‌اند. این دختران و زنان با نشر نوارهای تصویری و نوشتن در رسانه‌های اجتماعی، گفته‌اند که طالبان با این کار‌شان منشور جهالت و ظلمت را به‌گونه کامل صادر کرده‌اند و می‌خواهند افغانستان را به سبک قرون وسطا اداره کنند.
شماری از زنان و دختران معترض، در واکنش به این اقدام طالبان گفته‌اند که توزیع پاسپورت تا امر ثانی، مکتب‌های دختران تا امر ثانی، دانشگاه‌های دختران تا امر ثانی، حق کار دختران تا امر ثانی، نکاح‌خط تا امر ثانی، پول کشیدن از بانک تا امر ثانی و… متوقف شده است. به گفته آن‌ها، ما در کشوری زنده‌گی می‌کنیم که به غیر از نفس کشیدن، همه کارها تا امر ثانی تعطیل است.
شماری دیگر از زنان و دختران معترض دستور ممنوعیت ادامه تحصیل دختران و زنان را «جهالت بی‌مانند» خوانده و گفته‌اند که این بار مردم افغانستان در برابر آن تمکین نخواهند کرد. رعنا (مستعار)، یکی از دختران معترض، از این اقدام طالبان به‌شدت مایوس و نگران شده است. او در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌گوید که جامعه جهانی با «باج دادن و فرستادن بسته‌های دالری هفته‌وار» به این گروه، هر روز طالبان را «شریرتر و جبارتر» ساخته‌اند. او این اقدام طالبان را « نماد جهل مرکب و شرارت بی‌پایان» می‌خواند و انتظار دارد که مردم افغانستان بیش از این سکوت اختیار نکنند و در قبال سیاست‌های ضد انسانی و ضد بشری طالبان بایستند.
شمار زیادی از دختران و زنان در مورد ممنوعیت تحصیلی دختران در شبکه‌های اجتماعی واکنش نشان داده و گفته‌اند که اگر جلو سیاست‌های طالبان در قبال منع آموزش دختران گرفته می‌شد، این گروه دست به چنین دستور به گفته آن‌ها «بی‌شرمانه و غیر‌انسانی» نمی‌زد.
در همین حال «جبنش مقتدر زنان افغانستان» با انتشار بیانیه‌ای خبری، گفته است: «طالبان تا فرورفتن کامل کشور در قعر تاریکی و جهل، دست از ستم بر زنان و تاریک‌اندیشی بر‌نمی‌دارند.» این نهاد افزوده است: «تمام دختران، زنان و مردان آگاه و معتقد به برابری جنسیتی، می‌طلبد که برای مقابله با این تصمیم‌های متحجرانه و ضد حقوق بشری بایستند و نگذارند بیشتر از این طالبان بساط همه چیز را در کشور ببندند و افغانستان را به گورستان آرزوهای همه شهروندان مبدل کنند.»
جنبش مقتدر زنان افغانستان گفته است که طالبان با این سیاست‌های ضد دانش و ضد زن، میدان را برای تکثیر تفکر گروه‌های تروریستی و ایدیولوژیک مساعد می‌سازند که نه‌تنها کشور، بلکه کل منطقه را با چالش امنیتی مواجه خواهد ساخت. این جبنش معترض از جامعه جهانی خواسته است تا «دست از تعامل و سیاست باج‌دهی به طالبان بر‌دارد و هم‌صدا با زنان و مردان بیدار این سرزمین گردد تا جهان بشریت از شر ظلم و تجحر و انسان‌کشی رهایی یابد.»
واکنش سازمان ملل متحد
سازمان ملل متحد دستور ممنوعیت تحصیل دختران را نگران‌کننده خوانده است. استفان دوجاریک، سخنگوی سازمان ملل متحد، روز سه‌شنبه، ۲۹ قوس، گفته است: «این اقدام یک نقض دیگر از تعهد طالبان است.» او افزوده است: «از زمانی که طالبان قدرت را به دست گرفته‌اند، ما شاهد محدود شدن فضای آموزش و اجتماع برای زنان و دختران در افغانستان بوده‌ایم.» او تصریح کرده است: «این اقدامات بسیار نگران‌کننده است. تصور این‌که یک کشور چگونه می‌تواند بدون مشارکت فعال و آموزش زنان به چالش‌ها و مشکلات خود رسیده‌گی کند، دشوار است.» پیش از این نیز سازمان ملل در پیوند به مسدود ماندن مکتب‌های متوسطه و عالی دختران، ابراز نگرانی کرده بود.
واکنش سیاست‌مداران و احزاب سیاسی
صبغت‌الله احمدی، سخنگوی جبهه مقاومت ملی، در سلسله‌توییتی طالبان را «صفحه‌های شرم‌آور تاریخ نسل‌های آینده» خوانده است. آقای احمدی نگاشته است که لابی‌های طالبان در داخل و خارج که به نفع این گروه تبلیغ می‌کردند «اگر ذره‌ای وجدان زنده در وجودشان داشته باشند، باید از شرم بمیرند.»
رحمت‌الله نبیل، رییس عمومی امنیت ملی دولت پیشین، در توییتر خود مکتوب ممنوعیت تحصیلی دختران را که از سوی وزارت تحصیلات عالی طالبان صادر شده، به اشتراگ گذاشته است. آقای نبیل در توییتی نگاشته است: «آموزش/دانش باعث رشد فکری و روحیه آزادی‌خواهی در جامعه می‌گردد. طالبان مجبورند برای بقای خود جامعه را در جهل تاریکی نگه‌دارند، زیرا بقا و رشد خویش را در گرو جهل و نادانی نسل جوان می‌دانند.»
دکتر محمد‌امین احمدی، از اعضای هیأت گفت‌وگو‌کننده صلح حکومت پیشین، در توییتی این اقدام طالبان را «آپارتاید تمام‌عیار» علیه زنان دانسته است. آقای احمدی نگاشته است: «آپارتاید تمام‌عیار علیه زنان بدتر از آپارتاید نژادی، به وجود آمد. اما به موجب کنوانسیون مربوطه، این عمل مصداق جنایت علیه بشریت بوده و از جرایم بین‌المللی است. لذا کمپین جهانی جهت شناسایی آن یک نیاز اساسی و بسیار سرنوشت‌ساز است.»
عبدالله آزاد خنجانی، معین وزارت دولت در امور صلح حکومت پیشین، با نشر سلسله‌توییتی، نگاشته است که این تصمیم طالبان غیر‌منتظره نبوده است. او نوشته است: «نسخه اصلاح‌شده طالبان توسط دیپلمات‌های غربی یک افسانه بود. تغییر طالبان، یک محتوای تبلیغاتی برای توجیه خروج ایمن از افغانستان بود.»
آقای خنجانی در این توییت افزوده است: «در نهایت در غیاب اراده سیاسی قوی، رویکرد هماهنگ و سازوکارهای کاری، طالبان آزادی مردم به‌ویژه زنان را در بازی زردک با غرب معامله خواهد کرد.»
فرشته عباسی، پژوهشگر دیده‌بان حقوق بشر، در توییتی نگاشته است: «طالبان اکنون زنان را از ورود به دانشگاه منع کرده‌اند. این شرم‌آور است. این تصمیم ناقض حق تحصیل برای زنان و دختران در افغانستان است. طالبان هر روز به‌صراحت اعلام می‌کنند که حقوق اساسی افغان‌ها به‌ویژه زنان را رعایت نمی‌کنند.»
دکتر عالمه، از فعالان سیاسی زن، نیز در توییتی نوشته است: «محدودیت‌هایی را که طالبان در حوزه زنده‌گی و رفتار زنان در سال‌های ۹۰ میلادی توسط فرمان‌های قرون وسطایی نافذ نموده بودند، با فرمان جدید‌شان در قبال زنان تکمیل شد.»
مرضیه احمدی، از فعالان حقوق زن، در برگه فیس‌بوکش دستور ممنوعیت تحصیل دختران را مصداق «جنایت علیه بشریت» خوانده و از نهادهای بین‌المللی خواسته است که در کنار زنان و مردم افغانستان بایستند و دست حمایت از طالبان بردارند. به گفته او، این گروه به هیچ اقدام انسانی و برابری‌طلبانه رای مثبت ندارد.
حیمرا قادری، یکی از نویسنده‌گان، شب اعلام دستور طالبان را «طولانی‌ترین تاریخ» شب خوانده است. او در توییتی نگاشته است: «امشب طولانی‌ترین شب تاریخ برای دختران افغانستان است. چه یلدایی!»
واکنش‌ها علیه این دستور طالبان به میزانی گسترده و همه‌شمول است که حتا برخی از چهره‌های نزدیک به طالبان نیز این اقدام را نکوهش کرده‌اند. زنان و مردان در سنین مختلف در داخل و خارج از کشور در قبال این دستور طالبان واکنش نشان داده و آن را مصداق «جنایت علیه بشریت و جنایت بین‌المللی» خوانده‌اند. طالبان اما تاکنون هیچ واکنشی به اعتراض‌های سراسری و جهان‌شمول علیه دستور ممنوعیت تحصیل دختران نشان نداده‌اند.
با نشر مکتوب وزارت تحصیلات عالی طالبان، تمام شبکه‌های اجتماعی مملو از بیان انزجار و نفرت نسبت به این اقدام طالبان شده است و بحث‌های آنلاین متعددی از سوی گروه‌های مختلف اجتماعی برگزار و برای ایستاده‌گی در مقابل این تصمیم طالبان سخن گفته شده است.
فشرده‌ای از وضع محدودیت علیه زنان
طالبان پس از سلطه مجدد بر افغانستان، ممنوعیت‌های گسترده‌ای را علیه زنان وضع کرده‌اند. بستن دروازه‌های مکتب‌های دخترانه از نخستین اقدام‌های این گروه بود که تاکنون بازگشایی نشده است. پس از آن، طالبان وزارت امور زنان را لغو کرده‌اند. این گروه به تداوم اعمال ممنوعیت بر زنان، پارک‌های تفریحی، ورزشگاه‌ها، حمام‌های زنانه و رستورانت‌ها را به روی زنان مسدود کرده‌اند.
حجاب اجباری، پوشیدن روی زنان در پرده‌های تلویزیون‌ها، محرومیت از اشتغال، تفکیک صنف‌های دختران و پسران، منع صحبت کادرهای پزشکی در شفاخانه‌ها، ممنوعیت سفر بدون محرم، ممنوعیت اخذ نکاح‌خط و محدودیت در انتخاب رشته‌های تحصیلی از محدودیت‌های کلان است که بر زنان وضع شده است.
پس از بازگشت طالبان به قدرت در ۲۴ اسد ۱۴۰۰ مطابق ۱۵ آگست ۲۰۲۱، شماری از سیاست‌مداران و لابی‌گران این گروه در نشست‌های بین‌المللی از تغییر رویکرد طالبان سخن می‌گفتند. اکنون پس از برپایی دادگاه‌های صحرایی، شلاق زدن، اعدام‌ها و ممنوعیت کامل دختران و زنان از آموزش و تحصیل و حذف آنان از سایر حوزه‌های زنده‌گی جمعی، گفته می‌شود که طالبان تمام سیاست‌های دوره نخست حاکمیت‌شان را عملی کرده‌اند.